Бүгүнкү скульпторлорду караганыбызда, Рен Чже Кытайдагы заманбап сахнанын негизин көрсөтөт. Ал өзүн байыркы жоокерлер темасындагы эмгектерге арнап, өлкөнүн маданий мурастарын чагылдырууга умтулат. Мына ушундайча Рен Чже өз ордун таап, көркөм өнөр тармагында кадыр-баркын ойгон.

Рен Чже мындай деди: "Мен искусство эң туруктуу тармак болушу керек деп ойлойм. Бирок кантип биз аны убакытка туруктуу кыла алабыз? Бул жетиштүү классикалык болушу керек. Бул эмгек «Алыскы амбиция» деп аталат. Мен ар дайым кытайлык жоокерлерди скульптура кылып келем, анткени менимче, жоокердин эң жакшы руху - кечээки менден дайыма ашып түшүү. Бул чыгармада жоокердин акыл-эсинин күчтүүлүгү баса белгиленет. 'Аскердик формада болбосом да, мен дагы эле дүйнөнү сактайм, башкача айтканда, физикалык жактан адамдардын ички рухун чагылдырууга аракет кылам.

1983-жылы Пекинде төрөлгөн Рен Чже жаш эң алдыңкы скульптор катары жаркырап турат. Анын чыгармачылыгынын сүйкүмдүүлүгү жана руху чыгыш маданиятын жана салттарын заманбап тенденция менен айкалыштыруу менен гана эмес, батыштын да, чыгыштын да маданиятынын мыкты чагылдырылышы менен аныкталат.

«Анын жыгачты ойноп жатканын көрүүгө болот, анткени Лаози бир жолу: «Эң сонун үн – жымжырттык» деп айткан. Эгер ал жыгачты ойноп жатса, анын маанисин дагы эле угууга болот. Бул иш сени түшүнгөн адамды издөө дегенди билдирет», - деди ал.

«Бул менин студиям, ал жерде мен күн сайын жашап, жаратам. Сиз киргенден кийин, бул менин көргөзмө залым, - деди Рен. «Бул эмгек салттуу кытай маданиятындагы Кара ташбака. Эгер сиз чындап эле жакшы чыгарма жараткыңыз келсе, анда чыгыш маданиятын түшүнүү менен бирге алгачкы изилдөөлөрдү жүргүзүшүңүз керек. Маданият системасына тереңирээк киргенде гана аны так айта аласың».

Рен Чженин студиясында анын чыгармаларынын жаралышын өз көзүбүз менен көрүп, анын сезимтал сүрөтчү экенин интуитивдик түрдө сезе алабыз. Күнү бою чопо менен алектенип, ал классикалык жана заманбап искусствону эң сонун айкалыштырган.

«Скульптура менин мүнөзүмө көбүрөөк ылайык келет. Эч кандай шаймандардын жардамысыз эле чоподон түз жасоо реалдуураак деп ойлойм. Жакшы жыйынтык – бул сүрөтчүнүн жетишкендиги. Убакытыңыз жана күчүңүз жумушуңузда топтолот. Бул сиздин үч айлык өмүрүңүздүн күндөлүгү сыяктуу, ошондуктан мен да ар бир скульптура өтө олуттуу жасалат деп ишенем», - деди ал.

Рен Чженин көргөзмөлөрүнүн биринде Шэньчжэнь шаарындагы эң бийик имаратта «Башталыш» же «Чи Цзы Син» деп аталган, кытайча «Жүрөктөгү бала» дегенди билдирген масштабдуу инсталляциясы бар. Ал искусство менен поп-маданияттын ортосундагы тоскоолдуктарды талкалады. Жаш жүрөккө ээ болуу – ал жаратканда көтөрүп жүргөн көрүнүш. «Акыркы жылдары искусствону ар тараптуу чагылдырууга аракет кылып жатам», - деди ал.

2022-жылы Пекинде өтүүчү Кышкы Олимпиада оюндарында коньки тебүү жарыштарын өткөргөн жаңы курулган муз лентасынын ичинде кытайча Fortitude же Чи Рен деп аталган өзгөчө көз жоосун алган скульптура кышкы спорттун ылдамдыгын жана кумарлануусун көрүүчүлөргө жеткирди.

«Мен түзүүгө аракет кылган нерсем ылдамдык сезими болчу, анткени ал Муз лентасында көрсөтүлмөк. Кийинчерээк коньки тебүүнүн ылдамдыгы жөнүндө ойлондум. Анын артындагы сызыктар Муз лентасынын сызыктары менен кайталанат. Менин эмгегимдин ушунча эл тарабынан бааланганы чоң сыймык». Рен айтты.

Согуш өнөрү тууралуу тасмалар жана сериалдар 1980-жылдары төрөлгөн көптөгөн кытай сүрөтчүлөрүнүн өсүшүнө оң таасирин тийгизген. Батыштын скульптура ыкмаларына өтө эле таасир эткендин ордуна, бул муун, анын ичинде Рен Чже, өз маданиятына көбүрөөк ишене баштады. Ал жасаган байыркы жоокерлер жөн гана бош символдор эмес, мааниге толгон.

Рен: «Мен 80-жылдардан кийинки муундун бир бөлүгүмүн. Менин чыгармаларымда Кытайдын согуш өнөрүнүн кыймылдарынан тышкары Батыштан келген кээ бир бокс жана мушташ кыймылдары да пайда болушу мүмкүн. Ошондуктан, эл менин чыгармамды көргөндө чыгыш духун көбүрөөк сезет деп үмүттөнөм, бирок билдирүү формасы жагынан. Менин чыгармаларым глобалдуураак болот деп үмүттөнөм».

Рен Чже сүрөтчүнүн изденүүсү тынымсыз болушу керектигин эскертет. Анын образдуу чыгармалары абдан таанымал – эркектик, экспрессивдүү жана ойго түртүүчү. Убакыттын өтүшү менен анын эмгектерин көрүү бизди Кытайдын көп кылымдык тарыхы жөнүндө ойлонууга түрткү берет.